Uitdaging

Op het Houtkamp College wordt onderwijs volgens een nieuw concept gegeven: van onderwijs per vak naar onderwijs in clusters van vakken. Aan de hand van een thema komen leerdoelen van een aantal vakken gezamenlijk, in blokken van een aantal weken, aan bod. Middels creatieve onderwijstechnieken wordt gewerkt aan opbouw van kennis en vaardigheden. Toetsing wordt echter nog op de ‘ouderwetse’ manier gedaan: het bekende schriftelijke proefwerk.

Het cluster Economie, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Wereldbeschouwing (vakgroep Wereld) was op zoek naar nieuwe en creatieve manieren voor opdrachten en toetsing, waarbij leerlingen worden uitgedaagd om hun kennis en vaardigheden op de leerdoelen voor alle vakken te laten zien.

MDesignThinking ging met het team aan de slag. Het doel:

Nieuwe en creatieve toetsingsvormen van leerdoelen in het leergebied ‘Wereld’ ontwikkelen.

Zodat onderwijs en toetsing voor leerlingen en docenten uitdagender, creatiever en leuker wordt. En … meer zoals het in de echte wereld straks ook gaat: toegepast.

Aanpak

In een innovatiesessie van 4 uur volgden we het proces van creatief probleem oplossen, waarbij je in een terugkerende beweging van divergeren (verkennen en zo veel mogelijk inzichten & ideeën verzamelen), clusteren en convergeren (beste ideeën kiezen) van vraagstuk naar concrete oplossingen toe werkt.

De probleemverkenning was voor de innovatiesessie al gedaan. We startten de sessie dus met een heldere brainstormvraag:

Hoe kunnen we de leerdoelen in het leergebied Wereld op een creatieve manier toetsen?

Opwarmen: ja, maar…ja, en!!

Brainstormen is voor de meeste mensen geen dagelijkse bezigheid. En niet iedereen heeft een Willie Wortel in zich. Opwarmen voor een brainstorm is dus belangrijk om de juiste positieve mindset en een veilige omgeving te creëren. Met de oefening ‘ja, maar…’ —> ‘ja, en…!’ kregen de deelnemers de opdracht samen een weekendje weg te plannen. Met deze oefening ervaar je aan den lijve wat de kracht is van denken in mogelijkheden en hoe je met je eigen houding en 1 klein woordje (‘en’ i.p.v. ‘maar’) het verschil kan maken. Met een ‘ja, maar’-houding kom je namelijk vaak niet tot een leuke bestemming en zakt de moed je bij het eerste voorstel al in je schoenen. Met deze zeur wil je helemaal geen weekend weg. Antwoord je echter op een voorstel met ‘ja, en…’, dan begint direct de voorpret. Altijd een zeer verhelderende oefening. En niet alleen nuttig voor brainstormen! 

Vervolgens werd het creatieve brein nog even wakker geschud met een tekenoefening: ‘teken een vis’. Een hilarische oefening waar je in enkele minuten ziet wat de kracht is van tekenen, doorzetten na je eerste voor-de-handliggende idee en bij elkaar afkijken.

Deze twee opwarmoefeningen dragen bij aan de juiste creatieve en positieve sfeer, nodig voor de brainstorm die volgt. We namen nog even de brainstormregels door en gingen vervolgens van start met het echte werk.

Brainstormen

Het doel van de brainstorm is zoveel mogelijk ideeën bedenken als oplossing voor je vraagstuk. In de brainstorm maakten we gebruik van verschillende divergerende technieken, zoals de braindump, scampering, plaatjes associaties, ren-je-rot en het absurde rondje. Met deze verschillende technieken werd afwisselend een beroep gedaan op de linker en rechter hersenhelft en werd individueel en groepsdenken afgewisseld. Door verschillende technieken en associatieve methoden te gebruiken zit er altijd voor elke deelnemer wel iets tussen waarbij de ideeënstroom op gang komt. Toen er meer dan 50 ideeën waren bedacht merkten we dat we voorbij de originaliteitpiek waren. Tijd om te stoppen en de oogst met elkaar te bespreken!

Ideeën kiezen

Om uit de veelheid aan ideeën de beste te kiezen gebruikten we een combinatie van 2 convergerende technieken. Met ‘dot-voting’ maakten we een eerste intuïtieve selectie van de de beste ideeën. De 10 ideeën met de meeste stemmen plotten we vervolgens op de COCD-matrix. Een meer rationele manier van je ideeën structuren en daaruit kiezen welke je wil uitwerken.

Ideeën uitwerken

Het team koos 3 ideeën om uit te werken. Want een idee op een post-it is nog niet volwassen genoeg en overleefd vaak niet buiten de ruimte van de innovatiesessie. In 3 tweetallen werden de ideeën daarom een stap verder uitgewerkt.

Voor deze sessie koos MDesignThinking voor de Disneymethode. Hiermee wordt je visionaire brein en voorstellingsvermogen geprikkeld. Al dromend met je ogen dicht stel je je een wereld voor waar het idee werkelijkheid is. In tweetallen maak je een uitstapje naar deze wereld. De interviewer interviewt de dromer en vraagt wat hij voor zich ziet, wie er betrokken zijn, waarom het belangrijk voor ze is, wat de sfeer is, wat er nodig is om het idee werkelijkheid te maken, etc. De dromer vertelt wat hij voor zich ziet, terwijl de interviewer er een tekening van maakt. Een zeer effectieve methode om een idee te verrijken en uit te werken naar een volwassen concept!

Het resultaat van deze droom is vervolgens ook nog vastgelegd op een ideekaart.

Resultaat

Aan het eind van de middag lagen er 3 concepten voor nieuwe en creatieve manieren van toetsen, waarin ruimte is voor leerdoelen op kennis en vaardigheden:

• De tijdreisgids: leerlingen ontwikkelen een reisgids toegespitst op het ontdekken van bijv. de Franse revolutie in Parijs. Naast kennis over de Franse revolutie is ook ruimte voor toetsing op vaardigheden als brononderzoek, vormgeving, structureren van informatie en onderscheid hoofd-/bijzaken.
• Krant: er wordt een redactie opgestart, waarin leerlingen zelf een krant gaan uitgeven toegespitst op het thema van een specifiek lesblok. De verschillende vakken komen terug in verschillende katernen. Leerdoelen op economie krijgen bv. een plek in het financiële katern en leerdoelen op wereldbeschouwing in een opiniestuk. Daarnaast kan worden getoetst op vaardigheden als samenwerken, verantwoordelijkheden verdelen, ‘ondernemerschap’ en schrijfvaardigheid.
• Rollenspel/personificatieopdracht gecombineerd met een debat rondom een bepaald thema. Leerlingen interviewen mensen met verschillende perspectieven op het thema en vertegenwoordigen deze perspectieven in het debat. In de voorbereiding en tijdens het debat komen kennis op het thema aan bod en vaardigheden op verkenning van verschillende perspectieven, inlevingsvermogen en debatteren.

De 3 groepen presenteerden hun concepten aan elkaar en besloten dat alle 3 concepten implementatie in volgende leerblokken verdienden. Op dit moment wordt het concept van de krant uitgewerkt om in het eerstvolgende lesblok in te voeren als toetsingsvorm.